Genetyczne blizny po traumie. Jak przemoc w dzieciństwie zmienia nas na poziomie DNA

Zaniedbanie, przemoc i brak bezpieczeństwa w dzieciństwie to nie tylko dramat psychiczny. Najnowsze badania dowodzą, że traumatyczne doświadczenia mogą dosłownie odciskać piętno w ludzkim DNA. W „Molecular Psychiatry” opublikowano przełomową analizę. Ona po raz pierwszy tak jednoznacznie wykazała, że dziecięce nadużycia prowadzą do trwałych zmian epigenetycznych – biologicznych „blizn” na genach odpowiedzialnych za emocje, pamięć i zachowania społeczne.

Przeczytaj również: Pięć szpitali Bonifratrów z akredytacją Ministerstwa Zdrowia

Kiedy krzywda wnika w DNA

Zespół naukowców z Uniwersytetu Fukui w Japonii przeanalizował epigenom – system chemicznych znaczników regulujących aktywność genów – w trzech grupach badanych: dzieci i nastolatków objętych opieką społeczną oraz osób zmarłych, wobec których prowadzono sekcje sądowe. W przypadku nastolatków wykonano również badania MRI, aby ocenić zmiany strukturalne w mózgu.

– Zidentyfikowaliśmy cztery miejsca metylacji DNA powiązane z przypadkami przemocy wobec dzieci: ATE1, SERPINB9P1, CHST11 i FOXP1 – informuje prof. Shota Nishitani, główny autor badania.

Metylacja DNA to proces, który może „wyciszać” lub „uaktywniać” geny. Właśnie te subtelne zmiany chemiczne wpływają na to, jak komórki reagują na stres, emocje i bodźce zewnętrzne. Wśród czterech zidentyfikowanych genów szczególną uwagę badaczy przykuł FOXP1 – swoisty „przełącznik” odpowiedzialny za rozwój mózgu. Nadmierna metylacja tego genu okazała się ściśle związana ze zmianami objętości istoty szarej w kluczowych obszarach mózgu. M.in. w korze oczodołowo-czołowej i zakręcie obręczy – strukturach regulujących emocje, pamięć i relacje społeczne.

Twoje ciało potrzebuje odprężenia? Skorzystaj z zabiegów w ramach usług masaż Poznań i pozbądź się wszelkich dolegliwości! W przypadku różnego rodzaju kontuzji, przeciążeń lub nadwyrężeń, zachęcamy do skorzystania z zabiegów w ramach usług fizjoterapia Poznań.

Biologiczne ślady traumy

Wyniki badań nie pozostawiają złudzeń – przemoc w dzieciństwie pozostawia trwały ślad w biologii człowieka. Naukowcy potwierdzili, że zmiany epigenetyczne towarzyszą zmianom w strukturze mózgu. To natomiast może tłumaczyć zwiększoną podatność dorosłych, którzy doświadczyli przemocy, na zaburzenia psychiczne, depresję czy stany lękowe.

– Trauma z dzieciństwa to nie tylko bolesne wspomnienie. To realne, fizyczne piętno na poziomie molekularnym – wyjaśnia prof. Tomoda z Uniwersytetu Fukui. – Jeśli zrozumiemy te mechanizmy, będziemy mogli lepiej rozpoznawać dzieci zagrożone i udzielać im wsparcia, zanim skutki przemocy staną się nieodwracalne.

Aby umożliwić praktyczne wykorzystanie wyników badań, naukowcy opracowali tzw. wskaźnik ryzyka metylacji (MRS). Bazując na czterech genach, MRS pozwalał odróżnić osoby, które w dzieciństwie doświadczały przemocy, od tych, które jej nie zaznały. Oznacza to, że w przyszłości test genetyczny mógłby pomóc lekarzom i psychologom we wczesnym rozpoznaniu dzieci narażonych na traumę.

Rekomendujemy zabiegi medycyny estetycznej w poznańskiej klinice Biogenica. Sprawdź: stymulatory tkankowe, botoks poznań, zabiegi laserowe poznań

Od laboratorium do kliniki

Znaczenie tego odkrycia wykracza poza naukę. Biomarkery epigenetyczne mogą wkrótce znaleźć zastosowanie w kilku kluczowych obszarach:

• w medycynie – przy wczesnej diagnostyce zaburzeń wynikających z traumy i tworzeniu spersonalizowanych metod leczenia,
• w medycynie sądowej – jako narzędzie wspierające identyfikację ofiar przemocy i dokumentowanie biologicznych skutków krzywdy.

Eksperci podkreślają, że to również impuls dla polityki zdrowia publicznego. Zrozumienie biologicznych skutków przemocy może pomóc w opracowaniu programów profilaktycznych, które przerwą cykl nadużyć i pomogą w lepszej ochronie dzieci.

Przemoc, która zmienia pokolenia

Autorzy badania przypominają, że przemoc wobec dzieci jest jednym z najpoważniejszych, a zarazem najbardziej zaniedbanych problemów zdrowia publicznego na świecie. Jej konsekwencje nie kończą się na psychice – mogą być przekazywane biologicznie z pokolenia na pokolenie, utrwalając wrażliwość na stres i zaburzenia emocjonalne.

– Dzieciństwo powinno być czasem bezpieczeństwa i rozwoju – mówi prof. Tomoda. – Jeśli nauczymy się, jak trauma wpływa na nasz organizm, będziemy mogli skuteczniej zapobiegać jej skutkom i budować społeczeństwo, w którym każde dziecko ma szansę na zdrowy start.

To odkrycie rzuca nowe światło na pojęcie krzywdy. Pokazuje, że przemoc wobec dziecka to nie tylko akt okrucieństwa – to biologiczny cios, który może kształtować całe życie.